Türkçü Turancı Otağ
TÜRKLÜK ve TÜRK DÜNYASI OTAĞI => TÜRK KÜLTÜR ve MEDENİYETİ => Konuyu başlatan: Böri - 21 Ocak 2012
-
Moğolca, Türkçeye en yakın dildir. TDK yayınlarından Moğolca-Türkçe Sözlük (Ferdinand D. Lessing) çıkmıştır.
İnternetten yaptığım alıntıları, bu sözlükten derlediğim notlarla birleştireceğim...
İnternetten alıntı:
ağa = aka, aha (Moğolca)
bacı = baca (Moğ.)
bahadır / bagatur = bagatır, bagatur, baatar (Moğ.)
bal = bal (Moğ.)
belge = belge (Moğ.)
cebe = cebe (Moğ.) "silah"
ceylan / ceren = cegeren (Moğ.)
çağ = çag (Moğ.)
çerçi = carçi (Moğ.) "seyyar satıcı"
yular / çılbır = çilbugur (Moğ.)
çıta = cida (Moğ.) "kargı"
kâkül = kökül (Moğ)
kantarma = kantarga (Moğ.)
karakol = karagul (Moğ.) "nöbetçi, gözcü"
kargaşa = karguça (Moğ.) "çatışmak, çarpışmak"
kepenek = kebenek (Moğ.)
kuma = kuma (Moğ.)
kurultay = kuralta, huralta (Moğ.)
mantı = mantu, mantuu (Moğ.) < Çinceden?
maral / meral = maral (Moğ.)
narin = narin (Moğ.) = narin (Farsça)
oymak = aymag (Moğ.) "kabile"
ödül = ögtel (Moğ.)
pısırık = besereg (Moğ.)
sadak = saadag (Moğ.) "ok torbası"
sağanak = şagi- (Moğ.) "çok şiddetli yağmur yağmak"
sağmal = sağamal (Moğ.) "sağılan"
sayın = sayın, sayn (Moğ.)
serin = serigün, serüün (Moğ.)
sicim = siçim (Moğ.)
şölen = şölün (Moğ.)
tasma = tasama (Moğ.)
tolga = dagulga (Moğ.)
ulus < ülüş = ulus, uls (Moğ.)
üye = üye (Moğ.)
yasa = yasag (Moğ.)
yasak = yasag (Moğ.)
zıpkın = sibegen (Moğ.)
-
Moğolca-Türkçe Sözlük (Ferdinand D. Lessing, TDK yayınları , 2 cilt) adlı eserden:
av = aba (Moğ.)
avcı = abaçin (Moğ.)
açık = açug (Moğ.)
adım = adam (Moğ.)
at = adugun, aduu (Moğ.)
ayran = ayrag (Moğ.) "kımız"
ayak (bardak) = ayagan (Moğ.)
akmak = aki- (Moğ.)
al = al (Moğ.) "kırmızı"
ala = alag (Moğ.) "alacalı"
aya = alaga (Moğ.) "avuç içi"
altın = altan (Moğ.)
-
ant içmek (yemin etmek), anda = anda (Moğ.)
angut = anggir (Moğ.) "bir tür sarı ördek"
azı dişi = araga (Moğ.) -tipik bir r > z ses değişmesi!-
Aral Gölü < aral (Moğ.) "ada"
er / eren = aran (Moğ.)
arpa = arbay (Moğ.)
arı (saf) = arig (Moğ.)
arslan = arslan (Moğ.)
art (arka, geri) = aru (Moğ.)
arık (sulama kanalı) = arug (Moğ.)
asılmak = asa- (Moğ.)
-
bağ = bag (Moğ.)
buğu = bagagi (Moğ.) > sonradan "sigara dumanı" anlamını kazanmış...
bağdaşmak = bakta- (Moğ.)
bağlamak = bagla- (Moğ.)
bohça = bagça (Moğ.)
bayır = baguri (Moğ.)
bayan (Eski Türkçe) = bayan (Moğ.) "zenginlik"
bayar = bayar (Moğ.) "mutluluk"
balçık = balçig (Moğ.)
baldız = balçir (Moğ.) Moğolca"çocuk" anlamında
balık (Eski Türkçe) = balgasun (Moğ.) "şehir"
balta = balta (Moğ.)
varlık = baragan (Moğ.) - b > v ses değişmesi! -
pars = bars (Moğ.)
balbal = barimal (Moğ.)
bit = batagana (Moğ.)
Batu = batu (Moğ.) "güçlü, sağlam"
kurbağa = baha (Moğ.)
bacanak = baca (Moğ.)
beden = beyen (Moğ.)
pek = beki (Moğ.)
pekiştirmek = bekile- (Moğ.)
bel = bel (Moğ.) "dağ beli"
Berke = berke (Moğ.) = "güç"
ben = bi (Moğ.)
-
bitig (Eski Türkçe) = biçig (Mog.) "yazılı herhangi birşey"
bulamak = bila- (Moğ.)
biz = bid, biden (Moğ.)
bilemek = bilegüde (Moğ.)
bilgi = bilig (Moğ.)
bilge = bilge (Moğ.)
buzağı = biragu (Moğ.) - tipik bir r > z ses değişmesi! -
çiçek bozuğu (hastalık) = boduga (Moğ.)
boğmak = bogu- (Moğ.)
bog (Moğolca) "pislik" :wink:
boğum = bogumi (Moğ.)
olmak = bol- (Moğ.) -b sesi düşmüştür! -
-
porsuk = borki (Moğ.) ?
boz = boru, bor (Moğ.) "gri, kahverengi" - tipik bir r > z ses değişimi! -
bozlaşmak = borula- (Moğ.)
bora = borugan (Moğ.)
büyücü = bögeçi (Moğ.) "kam, şaman"
böbrek = bögere, böör (Moğ.)
öksürmek = bögsi- (Moğ.) - b sesi düşmüş! -
beklemek = böke (Moğ.)
bükük = böküger (Moğ.)
bükülmek = böküy- (Moğ.)
Börteçine = Börtü-çinua (Moğ.) / Börtü (Moğ.) = boz çinua, çono (Moğ.) = kurt
boyamak = budu- (Moğ.)
boya = budug (Moğ.)
bugu, buga (Moğ.) "erkek geyik"
buğday = buguday (Moğ.)
bulanık = bulag, bulanggir (Moğ.)
bulak (pınar) = bulag (Moğ.)
bulup almak = buliya- (Moğ.)
-
burgu = burguy (Moğ.)
burulmak = burgi- (Moğ.)
Burhan (Moğolca) = "Buddha, Buda"
büzmek = buci- (Moğ.)
büyük = büdügün (Moğ.) < bedük (Eski Türkçe)
bürümek = büri- (Moğ.)
boru, borazan = büriyen (Moğ.)
bitmek = bütü- (Moğ.)
bütün = bütün, büten (Moğ.)
çağan = çagan, tsagaan (Moğ.) "beyaz, ak"
şimşek, yıldırım = çakilgan (Moğ.) < Türkçe "çakmak" fiilinden!
çan = çang (Moğ.)
çınlamak = çanggilca (Moğ.)
çiçek = çeçeg, tsetseg (Moğ.)
çılgın at = çelge (Moğ.)
çeri = çerig, tsereg (Moğ.) "asker"
sen = çi (Moğ.)
yığılmak = çigul (Moğ.) - y > ç ses değişmesi! -
yığın, yığılan = çigulgan (Moğ.)
çiğ = çigig (Moğ.) "nem, rutubet"
taş = çilagun (Moğ.) - L > Ş ses değişmesi! -
çimdiklemek = çimki- (Moğ.)
dinlemek = çingla- (Moğ.)
çukur = çogurhay (Moğ.)
-
Çulpan / Çolban / Çoban Yıldızı (Venüs) = Çolmun (Moğ.)
çökmek = çökü- (Moğ.)
çöl = çöl (Moğ.)
dalga = dabalga (Moğ.)
tuz = dabusu, davs (Moğ.)
dadanmak = dad- (Moğ.)
yele = del (Moğ.)
tepe = dobu (Moğ.)
yorgun = doru (Moğ.)
töre / törü = doru (Moğ.)
yüzük = dörü (Moğ.) "sığır için burun halkası"
dört (4) = dörben, dörvön, döröv (Moğ.)
ılık = dulagan (Moğ.)
yürümek = dürbi- (Moğ.) "kaçmak"
ezgi = egesig (Moğ.)
ök (anne) = eke (Moğ.)
ekşi = ekegün (Moğ.)
alay konusu = eleg (Moğ.)
elek = elkeg (Moğ.)
elemek = elkegde- (Moğ.)
en (en çok) = eng (Moğ.)
en (genişlik) = eng (Moğ.)
erdem = erdem (Moğ.)
er = ere (Moğ.)
erdeni (Moğolca) = mücevher
erk (güç) = erke (Moğ.)
-
Erlik (yeraltı tanrısı) = Erlig (Moğ.)
erken = erten (Moğ.)
kazık = gaçugu (Moğ.)
ikiz = ikire, ikere, iher (Moğ.) - tipik r > z ses değişmesi! -
ermek (varmak) = ire- (Moğ.)
gevrek = kebereg (Moğ.)
giymek = kedür- (Moğ.)
gerekli olmak = keregse- (Moğ.)
gereksinim = keregsel (Moğ.)
gerekli = heregtey (Moğ.)
gök, gök mavisi = köke, höh (Moğ.)
gütmek = kötül- (Moğ.)
güç = küçü, hüç (Moğ.)
kümün (Moğolca) "halk"
mal (hayvan) = mal (Moğ.)
ben (benek) = mengge (Moğ.)
Moğol = Monggul, Mongol (Moğ.)
böğürmek = mögere (Moğ.)
bengi, bengü (ebedi) = möngke (Moğ.) "sonsuz"
laçin = naçin (Moğ.) "şahin"
-
öbek = obugan (Moğ.)
oçin (Moğ.) = "kıvılcım" - Türkçe ot / od sözüğünden -
odun (Moğ.) = "yıldız"
odhan / odçigin (Moğ.) = "en küçük çocuk"
ongun = onggun (Moğ.)
ordu, orda = ordu (Moğ.) "hükümdarın yaşadığı yer, saray, çadır"
Urus / Uruz (Rus, Rusya) = Orus (Moğ.)
otacı = otaçi (Moğ.) "hekim"
öz = ör, öber (Moğ.) - r > z ses değişmesi! -
ibik = öbüg (Moğ.)
yukarı = ögede (Moğ.)
yükselmek = ögsü- (Moğ.)
acından ölmek = ölügle- (Moğ.)
olcay = ölcey (Moğ.) "uğurlu"
Olcaytu = Ölceytü (Moğ.) "mutlu, şanslı"
sopa = sabaga (Moğ.)
saçmak = saçu- (Moğ.)
sağmak = saga- (Moğ.)
sıkmak = saga- (Moğ.)
sakınmak = saki- (Moğ.)
sal = sal (Moğ.) "kayık"
salmak = sal- (Moğ.)
sanmak = sana- (Moğ.)
sarımsak = sarimsag, sarmis (Moğ.)
-
sakal = sahal (Moğ.)
sekmek = sege- (Moğ.)
seyrelmek = seyre- (Moğ.)
seyrek = seyreg (Moğ.)
sezmek = sere- (Moğ.) - r > z ses değişimi! -
sezgi = secig (Moğ.)
sarı = sira, şar (Moğ.)
sararmak = sirala- (Moğ.)
sırık = sirug (Moğ.)
sicim = sicim (Moğ.)
soymak = soy- (Moğ.)
sol (taraf) = solugay (Moğ.)
sormak = soru- (Moğ.)
sönmek = sönü- (Moğ.)
soru = surag (Moğ.)
süt = sün, sü, süü (Moğ.)
sürmek = sürçi- (Moğ.)
sürü = sürüg (Moğ.)
çoban = sürügçi (Moğ.) "sürücü!"
sürüleşmek = sürügle- (Moğ.)
saksağan = şagacagay (Moğ.)
-
tabak = tabag, tavag (Moğ.)
taban = tabag (Moğ.)
dağ = tag (Moğ.) - Eski Türkçede de dağ = tag idi! -
dağarcık = tagarçug (Moğ.)
tavuk = takiya, tahia (Moğ.)
dalamak = tala- (Moğ.)
damga = tamaga (Moğ.)
damar (kan damarı) = tamira (Moğ.)
Tamu = Tamu (Moğ.) "Cehennem"
tanımak = tani- (Moğ.)
tarla = tariya (Moğ.)
tarım alanı = tariyalang (Moğ.)
tırmık = tarmugur (Moğ.)
tepsi = tebsi (Moğ.)
değirmen = tegerme (Moğ.)
tükenmek = tegüs- (Moğ.)
teke (erkek keçi) = teke (Moğ.)
tekere- (Moğ.) "dönmek"
deve = temege, temee (Moğ.)
demirci = temürçi (Moğ.)
demir = temür, tömör (Moğ.)
-
taş = çilagun (Moğ.) - L > Ş ses değişmesi! -
İnanın şaşkınlık içerisindeyim.
Köyümüzün üst tarafında bulunan taşlık, kayalık tepevari ardıçlığa köylülerimizce "cilavun" denilmektedir. Sanırım "çilagun" zaman içerisinde "cilavun" olmuş.
Ben daha çocukken köylülerimiz, bu taşlık tepenin adıyla ilgili olarak, kendi aralarında konuşurlarken, "cilavun" adının Moğolca olduğunu bilmemenin cehaletiyle, bu adın eskiden buralarda rumların filan yaşadığı ve onlardan kaldığı yorumları yapılmaktaydılar.
Oysaki "cilavun" tepesinin hemen arkasındaki "cilavun tepesi"ne benzer başka bir tepelik yere de; yüksek kaya kitlesi, kayalık tepe, kale, burç vb. anlamlara gelen "asar" denilmektedir.
Köyümüz ta 1200 lü yıllarda oğuz boylarından birisince kurulmuş ve kuruluşu 800 seneyi geçmiştir.
Demek oluyor ki köyümüze ilk gelen (en az 800 sene evvel) büyük atalarımızdan önce de buralar, konuştukları dilde Moğolca kelimelerin yer aldığı, bir başka Türk boylarının yurduymuş.
Köyümüze ait bir coğrafi yerin (taşlık ardıç tepesinin) Moğolca olmuş olmasına hem sevindim ve hem de şaşırdım.
Aslında şaşırmaktan ziyade Anadolu coğrafyasındaki derin Türk izlerinin belgelenmesi ve Türk kültürünün kalıcılığının Moğolca kaynaklarla ortaya çıkması bakımından hayrete düştüm.
Şimdi Başbuğ Atatürk'ün bu topraklar için "en az yedibin yıllık Türk yurdu" sözlerini daha iyi anlamaktayım.
Aydınlatıcı bilgi paylaşımları için Sayın Böri Beye teşekkür ederim.
TTK.
-
taş = çilagun (Moğolca)
aynı kökenlidir...
taş < talç < tal / dal
t > ç ses değişmesi de tipiktir. (Moğolca talagun > çalagun > çilagun değişmesi zaman içinde olmuş olmalıdır.)
(Ana Türkçe başlıklı yazımda da L > Ş ses değişmesine değinmiştim.)
______________________________________
denge = teng (Moğ.)
dingil = tenggelig (Moğ.)
Tanrı = Tenggeri, Tengri, Tenger (Moğ.) < Eski Türkçe Tengri
deniz = tenggis, tenges (Moğ.) < Eski Türkçe tengiz
toprak = tobarag (Moğ.)
tokuşmak = togsi- (Moğ.)
tavus kuşu = togus (Moğ.)
toz = togusu, toru (Moğ.)
toy = toy (Moğ.) "düğün, şölen"
torumtay = torumtay "erkek doğan"
doruk = torugar (Moğ.) "yükselmiş"
döl = töl (Moğ.)
türemek = törü- (Moğ.)
tuğ = tug (Moğ.)
tümen (onbin) = tümen
-
ulak atları = ulaga (Moğ.)
uluma = uliga- (Moğ.)
uruk = urug (Moğ.) "soy"
su = usu, usun, us (Moğ.)
yutmak = utu- (Moğ.)
kaburga = habirga (Moğ.)
kapan = habhan (Moğ.)
kapak = habhag (Moğ.)
kaya = hada (Moğ.) - Bu "H" sesinin K'dan dönüştüğünü, ayrıca d > y ses değişmesi yaşandığını görüyoruz! -
kağan / hakan = hagan, haan (Moğ.)
kavurga = hagurga (Moğ.) "et yemeği"
kaynaşmak, erimek = hayl- (Moğ.) - K > H ses değişmesi! -
ağlamak = hayla- (Moğ.) ?
kalkan = halha (Moğ.)
han = han (Moğ.) "hükümdar"
kamu = hamug (Moğ.)
konç (elbise kolu) = hançuy (Moğ.)
kanmak (doymak) = hanu- (Moğ.)
kara = hara, har (Moğ.) "siyah"
karanlık = harangguy (Moğ.)
-
karman çorman = harman çirman (Moğ.) :-)
kazımak = haru- (Moğ.) - k > h ve r > z ses değişmeleri! -
kısmak = hasu- (Moğ.)
haykırmak = haşkir- (Moğ.)
katı = hatagu, hatuu (Moğ.)
kova = hobuga, huvin (Moğ.)
kutu = hobdu (Moğ.)
kopuk kopuk = hophu (Moğ.)
yoksul = hogusun (Moğ.)
kir = hokir (Moğ.)
konmak = honu- (Moğ.)
konak = honug (Moğ.)
koyun = honi (Moğ.)
kurgan = horga (Moğ.)
korumak = hori- (Moğ.)
kuyu = huddug (Moğ.)
katmak = hudhu- (Moğ.)
kopuz = kuur (Moğ.) < kopur (Ana Türkçe) - r > z ses değişmesi! -
kula (renk) = hula (Moğ.)
kum = humag (Moğ.)
kuzu = huraga, hurga (Moğ.) - r > z ses değişmesi! -
-
kut (kutsallık) = hutug (Moğ.)
öğle (gün ortası) = üde (Moğ.) < Eski Türkçe öd = "zaman"
eylem = üyle (Moğ.)
üye = üye (Moğ.) "eklem yeri"
öküz = üker, üher (Moğ.) - tipik r > z ses değişmesi!-
inek = üniye, ünee (Moğ.)
inanç = ünençi (Moğ.) "dürüst, bağlı"
ürkmek = ürge- (Moğ.)
üzüm = ücüm, üzem (Moğ.)
uç (doruk) = ücügür (Moğ.)
yavanlık = cabagan (Moğ.)
yada taşı = cada (Moğ.)
yaka (kıyı, sınır) = cagag (Moğ.)
yarım = cagurma (Moğ.)
yalayıp yutmak = calgi- (Moğ.)
yalan = cali (Moğ.)
çamur = camag (Moğ.)
yarlık (ferman) = carlig (Moğ.)
yarma = carma (Moğ.)
cep (dar geçit, boğaz) = cebe (Moğ.)
yosun = cegesün (Moğ.)
çile = cele (Moğ.) "urgan çilesi"
yoğurmak = cigura- (Moğ.)
yeğen = cige (Moğ.)
tiksinmek = cigsi- (Moğ.)
yıl = cil (Moğ.)
yular = ciluga (Moğ.)
çim, çimen = cim (Moğ.)
çınlama = cinggineme (Moğ.)
inci = cincüü (Moğ.) < Çinceden
çizik = cirug (Moğ.)
yürek = cirüke (Moğ.)
küçük = cicig (Moğ.) ?
yolmak = culga- (Moğ.)
_____________________________________
Moğolca-Türkçe benzer sözcükler 3-5 tanedir denilerek küçümsenemez!
Türkler, Koreliler, Japonlar, Tunguzlar, Mançular gibi bir Altay kavmi olan Moğollar zaten Türklerle akrabadır. Moğollar, tarih boyunca Hunların ve Göktürklerin egemenliğinde yaşamıştır.
Benzer sözcüklerin bir bölümü Ana Altayca dönemine dek geri gider... Geride kalan diğer sözcükler ise çoğunlukla Türkçeden Moğolcaya geçmiştir.
-
Rusların The Tower of Babel sitesinde (Babil Kulesi);
http://starling.rinet.ru/maps/maps.php?lan=en (https://www.hunturk.net/forum/sistem.php?islem=yonlendir&url=aHR0cDovL3N0YXJsaW5nLnJpbmV0LnJ1L21hcHMvbWFwcy5waHA/bGFuPWVu)
The Altaic family tıklanırsa karşımıza şu sayfa çıkar:
http://starling.rinet.ru/maps/maps23.php?lan=en (https://www.hunturk.net/forum/sistem.php?islem=yonlendir&url=aHR0cDovL3N0YXJsaW5nLnJpbmV0LnJ1L21hcHMvbWFwczIzLnBocD9sYW49ZW4=)
yeni çıkan sayfada Altaic etymology yazan yerin sağındaki query tıklanırsa:
karşımıza 3.cü bir sayfa çıkar...
orada Proto-Altaic (Ana Altayca), Meaning (anlamı), Turkic (Türk lehçeleri) ve Mongolian (Moğolca) tıklanırsa (daha doğrusu hepsi seçili olduğu için diğer seçenekler tıklanarak kapatılırsa!)
ve search düğmesine basılırsa Türkçe-Moğolca ortak sözcüklere ulaşılır...
-
Moğollar hakkında tuttuğum notu buraya da aktarıyorum:
MOĞOLLAR: Hun döneminde Moğollara "Donghu" (Tung-hu) ve "Shi-wei" adı veriliyor... Donghu (okunuşu: Dunğ-hu), Çince "Doğudaki Barbarlar" anlamına gelmektedir. (Wade-Giles sisteminde "Tung-hu" biçiminde yazıldığı için başlangıçta -yanlış olarak!- Tunguzlarla özdeşleştirilmişlerdir.)
Siyenpi (Xianbei / Hsien-pei) ve Wuhuan kavimleri Donghuların bir bölümüdür.
not: Siyenpiler, Türk-Moğol karışımı olabilir. Donghu = "Doğudaki Barbarlar" anlamına geldiğinden, Çinliler bu bölgede yaşayan bütün kavimlere Donghu demişlerdir!
Kitaylar (Kitan) ise Shi-wei (okunuşu: Şı-veğ)lerin bir koludur.
Juan-Juanlar, Türk mü Moğol mu tartışmalıdır... (not: İki kavmin karışımı da olabilirler!)
Göktürkler döneminde adları geçen Tatar, Tatabı kavimleri de Moğol asıllıdır.
Kurıkan kavminin Türk asıllı mı, yoksa Moğol asıllı mı oldukları tartışmalıdır! (Ahmet Taşağıl'ın eserlerinde "Türk" boyu olarak geçiyorlar... Osman Fikri Sertkaya ise "Moğol asıllı" olabilirler. demektedir.)
Moğollar, "Moğol" adını çok daha sonraki dönemlerde almıştır.
-
Moğolca ile ilgili olarak "Moğolca-Türkçe Konuşma Kılavuzu" (Günay Karaağaç- Yavuz Kartallıoğlu) adlı bir eser daha yayınlanmıştır... Bu eser günümüz Moğol dili üzerinedir. Modern Moğolca, Cengiz Han dönemindeki Moğolcadan biraz farklılaşmıştır. Bazı sözcükler değişmiştir. (Farklı yazılan sözcükleri de zaman bulduğumda yukarıya ekleyeceğim...) / (Ferdinand D.Lessing'in "Moğolca-Türkçe Sözlük" adlı eserinde ise Klasik Moğolcaya ağırlık verilmektedir.)
______________________________________
"Moğolca-Türkçe Konuşma Kılavuzu" (Günay Karaağaç- Yavuz Kartallıoğlu) eserinden yaptığım alıntılar:
soğan = songino (Moğ.)
alim = elma (Moğ.)
dede = deedes (Moğ.)
koç = huts (Moğ.)
buğra = buur (Moğ.)
boğa = buh (Moğ.)
büleg = bölüm (Moğ.)
köprü = güür (Moğ.) ?
çoban = honiçin (Moğ.) "koyuncu!"
kuru = huuray (Moğ.)
em (Eski Türkçe) = em (Moğ.) "ilaç"
ağabey = ah (Moğ.)
hün (Moğ.) = insan, kişi < kün (Eski Türkçe) ?
altan şar ( Moğ.) "altın sarısı!"
-
narin = narin (Moğ.)
= narin (Farsça)
_____________________________________
Bu sözcük genel olarak Farsça sanılmakla birlikte, hangi dilden hangi dile geçtiği tartışmalıdır...
-
dalay (Moğolca) = taluy (Eski Türkçe) = "deniz"
Rusların The Tower of Babel sitesi ;
Proto-Altaic: dala
Meaning: wave, deep place
Turkic: dal-
Mongolian: dalaj
Ana Altayca: dala
anlamı: dalga, derin yer / derine dalmak!
Türkçe: dal- (dalmak)
Moğolca: dalaj = dalay (Ruslar "Y" yerine "J" biçiminde yazıyorlar bu sitede...)
Moğolca dalay sözcüğünü, Türkçe dalmak ve dalga sözcüklerine bağlıyor!
-
sarı (Türkçe) = sira (Moğolca) = şar (Modern Moğolca)
___________________________________
Görünüşte sarı ve sira sözcüklerinde sesli harfler sanki yer değiştirmiş gibidir!
"Ana Türkçe" yazımda:
sarı < siarıg
olduğunu not tutmuştum...
siarıg (Ana Türkçe), Ana Altaycada da benzer bir sözcük olmalıdır...
siarıg > sarı (Türkçe)
siarıg > sira (Moğolca)
-
elçi = elçi (Moğ.)
yalav = gal (Moğ.) "alev, ateş"
geriye doğru = gedergüü (Moğ.)
çadır = ger (Moğ.) < çadır germek!
kesilmiş = keseg (Moğ.)
uzun = urtu (Moğ.) - r > z ses değişmesi! -
ürün = üre (Moğ.)
tulum = tulum (Moğ.)
adıg > ayı = ötege (Moğ.) / not: ayı sözcüğü ile ötege ilk bakışta birbirine hiç benzemese de, ayı sözcüğü Eski Türkçe adıg sözcüğünden gelmektedir... adıg ile ötege ise aynı kökten gelmektedir!
urgan = urga (Moğ.)
kurut (kurutulmuş peynir) = hurud (Moğ.)
kulan (yaban eşeği) = hulan (Moğ.)
boy (beden) = boda (Moğ.)
sancak = şancag (Moğ.)
tomurcuk = togurçag (Moğ.)
kapkara = haphara (Moğ.) / pekiştirme sözcüğü kap- = hap- bile aynıdır!
böke (güreşçi) = böke (Moğ.)
_______________________________________
odun = modun (Moğ.) sözcüğü de benzemektedir... (Aynı kökenden mi geliyor? Araştırılmalıdır...)
-
Yukarıdaki sözcükler Moğolcanın Türkçeye yakın bir dil olduğunun en açık kanıtıdır. Bu gerçek inkar edilemez!
____________________________________
Ancak Türkiye'de Moğolcanın Türkçe ile hiçbir ilgisinin olmadığını savunanlar da çıkmıştır. Bunlara göre Türk Dili, Hint-Avrupa Dillerine benzemektedir.
Bu görüşün savunucularından İsmail Hami Danişmend 1935 yılında yazdığı "Türklerle Hind-Avrupalıların Menşe Birliği" adlı eserinde Moğolca temel sözcüklerin bir listesini yazarak, Türkçeye hiç benzemediklerini göstermiştir:
bir = nighe (Moğ.)
iki = goier (Moğ.)
üç = gurban (Moğ.)
beş = tabun (Moğ.)
altı = dzirohn (Moğ.)
yedi = dolohn (Moğ.)
sekiz = naiman (Moğ.)
dokuz = yissun (Moğ.)
on = arban (Moğ.)
at = mori (Moğ.) / not: "at" anlamına gelen diğer bir Moğolca sözcük olan adugun ise açıkça Türkçe at sözcüğünden gelmiştir!
tay = unaga (Moğ.)
köpek = nokai (Moğ.)
domuz = gakai (Moğ.)
böri (kurt) = çinua (Moğ.)
örümcek = ahhin (Moğ.)
gökyüzü = oktorgoi (Moğ.)
yer = gadzar (Moğ.)
Güneş = Nara (Moğ.)
Ay = Sara (Moğ.)
gece = udessu (Moğ.)
yaz = dzon (Moğ.)
kış = ebul (Moğ.)
göl = nor, noor (Moğ.)
göz = nidu (Moğ.)
dil = kele (Moğ.)
ayak = gul (Moğ.)
baş = tolokhai (Moğ.)
vb.
-
Türkçe-Moğolca ortak sözcükler hangi dilden hangi dile geçmiştir, bu soru hep tartışılagelmiştir...
Oysa Moğolların Cengiz Han döneminden önce Orta Asya'da siyasal ve kültürel bir üstünlükleri yoktu!
Türkler ise Hun, Avrupa Hun, Akhun, Göktürk, Uygur Devletlerini kurmuştur. (Moğol asıllı olan Donghu, Shi-wei, Siyenpi, Wuhuan, Tatar, Tatabı, Kitayların kültürel olarak Hunlardan ve Göktürklerden üstün olduğunu iddia etmek "saçma" olacaktır!)
Bu nedenle ortak sözcüklerin büyük bir kısmı Hun dilinden Moğolcaya geçmiştir!
-
Türkçe ile Moğolca'nın ortak bir kökten geldiği tabii ki inkar edilemez bir gerçektir, lakin burada örneği verilen bir çok sözcüğün ödünçleme olması olasılıktır.
beden(arapça) = boda (Moğ.)
Bu olsa olsa "boy" sözüne karşılık gelir, çünkü Altay Türkleri "öz-kendi" anlamında "boy" sözünü kullanırlar, Türkçedeki d-z-y ses değişimini göz önüne alırsak Tıva Türkçesinde de bu söz bod olur, bu söz ise "bodun" sözü ile birebir ilişkilidir.Şöyle örneklendirecek olursam, örneğin Tıva Türkçesinde;
Bodun bilir sen-Kendin bilirsin
Türkiye Türkçesinde ise "boy" sözü uzunluk anlamında ya da topluluk anlamında kullanılıyor.Diğer söze gelecek olursam;
hün (Moğ.) = insan, kişi < kün (Eski Türkçe) ?
Kün ya da Gün Türkçede halk ya da milletin karşılığıdır, zaten bu söz Türkiye Türkçesinde dahi vardır; hatta çokça da kullanılır fakat farkında olmadan kullanırız. Şöyle ki ; "Ele güne rezil olmak" yani el aleme rezil olmak deriz.
-
Evet, "beden" sözcüğü Arapçadır.
____________________________________
İngilizce body sözcüğü de garip bir tesadüfle bu sözcüklere benziyor!
İngilizce Etimoloji Sözlüğü:
body: O.E. bodig "trunk, chest" (of a man or animal); related to O.H.G. botah, of unknown origin. Not elsewhere in Germanic, and the word has died out in German
http://www.etymonline.com/index.php?allowed_in_frame=0&search=body&searchmode=none (https://www.hunturk.net/forum/sistem.php?islem=yonlendir&url=aHR0cDovL3d3dy5ldHltb25saW5lLmNvbS9pbmRleC5waHA/YWxsb3dlZF9pbl9mcmFtZT0wJmFtcDtzZWFyY2g9Ym9keSZhbXA7c2VhcmNobW9kZT1ub25l)
-
body (İng.) = "beden" sözcüğünün, Avrupa Hunlarından Saksonlara geçmiş olabileceği gibi iddialar da vardır. (Saksonlar, İngilizlerin atasıdır.)
Bu tür iddialar hemen saçma denilerek geçiştirilemez!
İngilizce etimoloji sözlüğü bile of unknown origin = kökeni bilinmiyor demektedir...
______________________________________
Biraz daha "uçuk" bir iddia da bu sözcüğün Britanya'ya Sarmatlar tarafından getirildiği yönündedir. Kral Arthur'un şövalyeleri Sarmat asıllıydı! (2004 yılındaki "King Arthur" filminde de böyle gösteriliyordu!)
(Sarmatlar Turani asıllı mı, Hint-Avrupa asıllı mı? Bu da başka bir tartışmadır... Hint-Avrupalı olsalar da aralarında Turani unsurlar olabilir. Sonuçta Romalılar, Sarmatları Britanya'ya yerleştirmiştir. Romalılar çekilince Sarmatlar, Britonlarla birlikte Saksonlara karşı savaşmıştır.)
-
Moğolca:
"Moğolların Gizli Tarihi" (yazılışı: 1240) adlı eserde geçen bazı kavim adları:
Moğolca "-t" çoğul ekiyle
Orusut = Ruslar
Uihut = Uygurlar
Harlu'ut = Karluklar
Kibça'ut = Kıpçaklar
Kirgisut = Kırgızlar
Macarat = Macarlar
Hara-Kitat = Kara Kitaylar (Moğol asıllı)
Asut = Aslar / Osetler
Bolar = Volga Bulgarları
Cürçet = Cürçenler / Jin / Altan hanedanı (Mançu-Tunguz asıllı)
Özel Adlar:
Tenggis = Baykal Gölü (Türkçe tengiz = "deniz" sözcüğünden...)
Selengge = Selenga
Orhon = Orhun
Çinggis = Cengiz
Temucin / Temücin = Timuçin (= "demirci"!)
To'oril = Tuğrul
Ça'adai = Çağatay
Moğollarla ilgili TTK yayınlarından çıkan (dili biraz ağır olsa da) Boris Yakovleviç Vladimirtsov'un "Moğolların İçtimaî Teşkilâtı" adlı eser de önemli bir kaynaktır.
-
Türkçe ile Moğolca arasındaki ilgiler (Ahmet Temir, 1955)
http://dergiler.ankara.edu.tr/dergiler/26/1239/14135.pdf (https://www.hunturk.net/forum/sistem.php?islem=yonlendir&url=aHR0cDovL2RlcmdpbGVyLmFua2FyYS5lZHUudHIvZGVyZ2lsZXIvMjYvMTIzOS8xNDEzNS5wZGY=)
-
:asker: